Wittgenstein 2
In 2020 kwam theatermaker Bo Tarenskeen op het krankzinnige doch overzichtelijke idee om een elfdelige theaterreeks te maken over de logicus Ludwig Wittgenstein en zijn invloed op de wereld. Wittgenstein 1 gaf context aan Wittgensteins denken met een schets van zijn leven, zijn geestdriftig zoeken naar helderheid, logisch en ethisch. Wittgenstein 2 waagt zich aan een gevaarlijke analogie met onze tijd. Een wrang–komische voorstelling met vier spelers, over hoe het denken in zijn streven naar helderheid en waarheid zich loszingt van de realiteit.
Aan de taal ligt het niet.
Populisme grijpt om zich heen. Nepnieuws verblindt de massa. Gladde retoriek, de voertaal van propaganda, glipt door de filters van de kritische correctie. Met grote woorden wordt de alom groeiende afgunst gevoed. Woorden zijn niet onschuldig. Ze kunnen aansporen tot uitsluiting, verblinding, terreur. Taal kan vernietigen.
Maar aan de taal ligt het niet.
In 1923 komt de Weense Kring bijeen. Tegen de achtergrond van antidemocratische ontwrichting en demagogische dreiging – datzelfde jaar doen de nazi's hun eerste greep naar de macht – probeert deze groep denkers de taal terug te brengen tot de essentie, te ontdoen van onduidelijkheid, valse logica en demagogisch misbruik. Taal moet helder, redelijk en zo wetenschappelijk mogelijk zijn. Als de taal helder is, zal het denken ook helder verlopen, denken ze. Iets wat die tijd wel kon gebruiken.
Ze gaan zo op in hun ideeën dat ze zich loszingen van de realiteit. Hun idealisme maakt hen blind voor de gevaren van hun tijd. Uiteindelijk staan ook zij met lege handen tegenover de overrompelende wijze waarop het populisme met taal als wapen de massa meekrijgt. Terwijl ze de taal en de ware betrekking op de wereld willen redden, zien ze niet hoe het nazisme bezig is de democratie tot op het bot te vernietigen.
Aan de taal ligt het niet. Die is logisch. Die is duidelijk. Aan de taal kan het niet liggen.
Meer info en credits
Spel Bo Tarenskeen, Amarenske Haitsma, Chiem Vreeken en Lowie van Oers, tekst en regie Bo Tarenskeen
Bo Tarenskeen is toneelschrijver, acteur en regisseur en mede–oprichter van Theater Na de Dam. Hij staat bekend om zijn filosofische en gevoelige voorstellingen over beladen historische figuren als Kissinger, Eichmann, Heidegger en Albert Speer.
